KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETME SUÇU VE HAPİS CEZASI
Karşılıksız çek düzenleme suçu; ibraz süresi içerisinde ibraz edilen çek hakkında karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verilmesidir. Çekin karşılıksız kalması durumunda, alacaklının şikayetçi üzerine, borçlu karşılıksız kalan çek bedelinin yanı sıra bir de adli para cezası ödemek zorunda olduğu, bu para cezasını süresinde ödememesi durumunda hapis cezası ile karşı karşıya kaldığı suç tipidir.
5941 sayılı ÇEK KANUNU 5. madde
Karşılıksız çek düzenleme veya keşide etme olarak bilinen suç, 5941 sayılı Çek Kanunu ile “Çekte Karşılıksızdır İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçu” şeklinde tanzim edilmiştir. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun çekte karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme suçunu düzenleyen 5. maddesi şu şekildedir:
ÇEK KANUNU 5. MADDE : Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz.
Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir.
ÇEKTE KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ YAPILMASINA SEBEBİYET VERME SUÇU :
Karşılıksız çek düzenleme suçu şartları;
Çekin vadesi gelmiş olmalıdır.
Çek süresi içerisinde ibraz edilmiş olmalıdır.
Çekin arkasına karşılıksızdır olduğu şerhi ilgili banka tarafından şerh düşülerek işlenmelidir.
Çek sahibi süresi içerisinde şikayet yoluna başvurmalıdır.
ÇEK NEDİR?
Çek, bir bankaya hitaben yazılan, Türk Ticaret Kanunu uyarınca düzenlenen, ödeme emri niteliğinde kıymetli bir evraktır. Çek ile ilgili hükümlere, Türk Ticaret Kanunu’nun 780. ve devamı maddelerinde yer verilmiştir. Bir ödeme aracı olarak ticari hayatın vazgeçilmez bir parçası olan çekin üzerinde, muhatap bankanın ticaret unvanı, ödeme yeri, düzenlenme tarihi ve yeri, düzenleyenin imzası bulunmalıdır. Kanuna göre, çeklerin görüldüğünde ödenmesi gerekir. Çeklerin ödenebilmesi için muhatap bankaya ibraz edilmesi gereklidir.
ÇEK İBRAZ SÜRESİ
TTK’nin 796. maddesine göre, bir çek düzenlendiği yerde ödenecekse 10 gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse 1 ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU ŞİKAYET
En başta belirtmek gerekir ki; karşılıksız çek düzenleme suçu şikayete bağlı suçtur. Çek Kanunu’nun 5. maddesi “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine…” düzenlemesi ile şikayet hakkının çekin hamilinde olduğunu hüküm altına almıştır.
Çek hamili demek, çeki elinde bulunduran kişi demektir. Çekin bankaya ibrazından ve karşılıksızdır işlemi yapıldıktan sonra karşılıksızdır işlemi yapan kişiden önce ciranta olup da çekte karşılıksızdır işlemi yapan hamile gerekli ödemeyi yapıp, çeki alan kişi de çeki elinde bulunduran kişi (hamil) olarak kabul edilmelidir.
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU ŞİKAYET SÜRESİ
Çek ile alakalı karşılıksızdır işlemi yapılması durumunda çekin karşılıksız çıkmasına sebebiyet veren kişi/kişiler (aşağıda detaylıca suçun faillerini açıklıyoruz.) hakkında hamil tarafından çekin karşılıksızdır şerhi düzenlendiği günden itibaren 3 aylık sürede İcra Ceza Mahkemesi’ne başvurarak şikâyette bulunulmalıdır.
KİMLERİN KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SEBEBİYLE CEZAİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ VARDIR?
Çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması hâlinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Hamilin şikayetçi olması halinde, “karşılıksızdır” işleminin yapılmasına sebebiyet veren kişi/kişiler hakkında karşılıksız çek düzenleme suçundan dolayı İcra Ceza Mahkemesinde ceza davası açılır.
Görevli Mahkeme:
İcra Ceza Mahkemesi
Yetkili Mahkeme:
çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği yer
çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer
hesap sahibinin yerleşim yeri
şikayetçinin yerleşim yeri
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU CEZASI
Karşılıksız çek düzenlenme suçundan 3 türlü ceza verilir. Bunlar;
Adli para cezası
Hapis cezası
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU ADLİ PARA CEZASI 2024
Kural olarak çek muhatap bankaya ibraz edildiğinde suç oluşur. Şikayet neticesinde, karşılıksız çek ile ilgili uygulanacak ilk yaptırım adli para cezası verilmesidir. Bu kapsamda, kişinin ekonomik ve sosyal durumu göz önünde tutularak mahkemece takdir edilir.Ancak her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz.
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU HAPİS CEZASI 2024
Hükmedilen adli para cezasının ödenmemesi halinde bu adli para cezası hapis cezasına çevrilir.
Ayrıca hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, buna rağmen çek düzenlerse, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
ÇEK DÜZENLEME ve ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on gün içinde, düzenlemiş bulunduğu ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş olan çekleri, düzenleme tarihlerini, miktarlarını ve varsa lehtarlarını da göstermek suretiyle, muhatap bankaya liste hâlinde vermekle yükümlüdür.
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU ŞİKAYETTEN VAZGEÇME ve DÜŞME KARARI
Alacaklının şikayetinden vazgeçmesi veya borçlunun borcunu faiziyle birlikte tamamen ödemesi halinde karşılıksız çeke ilişkin yaptırımlarda ortadan kalkar. Bu durumda davanın düşmesine, karar kesinleşmiş ise hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına mahkeme tarafından karar verilmesi gerekmektedir.
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU ETKİN PİŞMANLIK
Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında,
a) Yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşmesine,
b) Mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına, karar verilir.
ÇEK KANUNU GEÇİCİ MADDE 5
5 inci maddede tanımlanan ve 30/4/2021 tarihine kadar işlenen suçtan dolayı mahkûm olanların cezalarının infazı durdurulur.
Hükümlü 30/6/2022 tarihine kadar çek bedelinin bu fıkrada değişiklik yapan Kanunun yayımı tarihi itibarıyla ödenmeyen kısmının onda birini alacaklıya ödemek zorundadır.
Kalan kısmını 30/6/2022 tarihinden itibaren ikişer ay arayla on beş eşit taksitle ödemesi durumunda mahkemece, ceza mahkûmiyetinin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilir.
30/6/2022 tarihine kadar çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birinin ödenmemesi halinde alacaklının şikâyeti üzerine mahkemece hükmün infazının devamına karar verilir.
Hükümlü taksitlerden birini süresi içinde ilk defa ödemediği takdirde ödemediği bu taksit, sürenin sonuna bir taksit olarak eklenir. Kalan taksitlerden birini daha ödemediği takdirde alacaklının şikâyeti üzerine mahkemece hükmün infazının devamına karar verilir.
Bu fıkra hükümleri, 30/4/2021 tarihine kadar işlenmiş ve yargılaması devam eden suçlar bakımından, çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birinin 30/6/2022 tarihine kadar ve bu fıkrada belirtilen taksitlerin süreleri içinde alacaklıya ödenmesi koşuluyla, infaz aşamasında uygulanabilir.
K A Y A D A N
HUKUK BÜROSU
Comments